پیشنهاد نوروزی پژمان ابوالقاسمی: کتاب «درباره آزادی»
بیاییم
در سال نو چرخ را دوباره اختراع نکنیم
آغاز
سال نو مروری است بر آنچه در یک سال بر ما گذشته و آنچه در دوازده ماه آینده فکریاش
هستیم. سال نو وقت خوب بازنگری افکارمان نیز هست. همه خواهان زندگی بهتر هستیم و
در خلوتِ به خود پرداختن اگر با خواندن کتاب همراه باشد (و البته نه فقط خریدنش)
ساختن آدمی نو از خویش را صد چندان آسان میکند. در خلوت، پرسشها از خود، محیط
اطراف، چیستی و چرایی مسایل سراغمان میآید. سوالها و دلمشغولیهایی هم بین
همه افراد مشترک است. حتی از همان کودکی. مفاهیم و کلمههایی مثل تولد و مرگ. یا
کلمهای مشهور مثل آزادی. که از شهرت زیاد خیلی چیزها دارد: مجسمه، میدان،
برج، تابلوی نقاشی، خیابان، شعر، ایستگاه مترو و هزارتا چیز دیگر... از جمله کتابی
به نام «درباره آزادی» نوشته جان استوارت میل.
کلمه
آزادی از بس تکرار شده شاید معنای حقیقیاش را ازدست داده باشد. آزادی اما فقط
ظاهرش ساده است. همین الان اگر توی جمعی از بنده و شما بپرسند آزادی چیست گمانم
برای پاسخ دادنش درست و حسابی توی هچل بیافتیم. اما به قول آقای میل: «تنها
راهی که آدمی میتواند برای شناختن واقعی چیزی در پیش گیرد آن است که هر آنچه ممکن
است در خصوص آن مطلب گفته شود، بشنود، و از همهی اطراف و جوانب و نظرگاههای
گوناگون به آن مطلب بنگرد. هیچ خردمندی بصیرت خود را جز از این راه به دست نیاورده
است و طبیعت عقل آدمی چنان است که نمو و تربیت او جز از این راه ممکن نیست.» (ص69)
مسئله آزادی در چهار دیواری خانه، کوچه،
خیابان، محل آموزش و محیط کار و فضای مجازی تاعرصهای وسیعتر و مهمتر: آزادی
در یک کشور؛ آزادی مدنی و اجتماعی. گمانم خیلی نازیبا است که یک بنده خدایی بگوید
خواهان آزادی است اما دست کم نتواند درست و سرراست و قابل فهم بگوید منظورش ازآنچه میخواهد
چیست؟ اصلا چرا این قدر سنگش را به سینه میزند؟ وقتی میگوییم من میخواهم
آزاد باشم دقیقا درباره چه چیزی صحبت میکنیم؟ اصلا آزادی چیست؟ خواندن کتاب «درباره
آزادی» نوشته جان استوارت میل میتواند کوشش و کندوکاوی باشد در یافتن پاسخی
مناسب برای این پرسشها. چه با نظرات مطرح شده در آن موافق باشیم یا نه، خواندنش از
تلاش برای اختراع دوباره چرخ ما را خلاص میکند.دست کم چیزی به دست میدهد که بتوانیم بر این چرخ چیزی اضافه
کنیم و از آن کار تازهای بگیریم. که اگر اختراع چرخ روزی روزگاری سبب ساختن
گاری شد بعدها همان گاری را به پرواز درآورد و اسمش شد هواپیما.
کتاب «درباره
آزادی» با طرح مسایل بدنبال ارایه تعاریف است. برخی از این توضیح و تعاریف بنیادی
هستند و پایه و اساس تفکرات و جریانات فکری بعدی خود را فراهم کردهاند. حین
خواندن کتاب «درباره آزادی» بخشهایی توجهم را جلب میکرد. علامت میگذاشتم.
یکی از آنها چند خطی است در صفحه صد و نه: «کمال آدمی یعنی آنچه نفس جاویدان و
استوار و نه امیال گذرنده برای آدمی تعیین کرده است؛ [کمالآدمی] پروراندن و تکمیل
کردن استعدادهای خویش به عالیترین و متعادلترین وجه است. برای
رسیدن به این منظور دو شرط لازم هست: آزادی و تنوع اوضاع.» در سال نو پس از
گشتن و چرخ زدن در میدانی که جناب استوارت میل بنا کرده شایدبتوانیم بگوییم منظورمان از آزادی چیست. شاید
آدرس این میدان را به کسانی که دوستشان داریم بدهیم. یا با هدیه دادن کتاب آنها را
نیز در گشت و گذار خودمان شریک کنیم... نو شویم و روز خودمان و عزیزانمان را هم نو
کنیم...
(برای مطلع شدن از پیشنهادات نوروزی نویسندگان میتوانید به بخش آرشیو اخبار-پاتوق فرهنگی در سایت روشنگران مراجعه کنید)