روند تکوین گفتمان زنانه در آثار نویسندگان زن ایرانی
از مشروطه به این سو، محققان و روشنفکران زیادی بر مسئلهی آموزش زنان و فعالیتهای ادبی آنان تاکید کردند که نتیجهی آن تا امروز تولید و انتشار آثار فراوانی از شعر و داستان و نمایشنامه از سوی نویسندگان و شاعران زن است؛ به گونهای که بسیاری از محققان از شکلگیری ادبیاتی جدید با ویژگیها و ساختاری متفاوت با ادبیات مردان، تحت عنوان «ادبیات زنانه» در ایران سخن میگویند.
بر پایهی این دیدگاهها، در این پژوهش هدف اصلی، واکاوی و کشف ویژگیهای ساختاری و محتوایی آثار داستانی زنان است. از زمان نوشتن مجموعه داستان کوتاه «آتش خاموش» (دانشور،1327) که نخستین مجموعه داستانی است که به قلم زنی ایرانی چاپ شده است، تا امروز، آثار داستانی زیادی از زنان چاپ شده است. در این کتاب تحول گفتمان زنانه و روند شکلگیری گونهی کاربردی زنان از آغاز تا امروز بررسی شده است. از میان آثار داستانی زنان، ده اثر انتخاب شد و بر مبنای تلفیق دیدگاههای جامعهشناسی زبان، زبانشناسی رمان و نظریهی زبان به مثابهی نظامی نشانهشناختی اجتماعی هلیدی و رویکرد سبکشناسی آثار زنان، به بررسی سیر تحول گفتمان زنانه در این آثار پرداخته شده است.
با وقوع انقلاب و افزایش نقش زنان و اهمیت دادن به ارزشهای آنان، هم بر تعداد زنان نویسنده افزوده شد و هم بر آفرینش آثار داستانی خلاق و هنرمندانه؛ نکتهای که نشان دهندهی آگاهی جامعهی زنان، از مسائل زنان و مناسبات جنسیتی است. این ویژگی بویژه همزمان با ورود برخی اندیشههای زنمحورانهی (فمنیسم) غربی، تقویت و رشد مییابد؛ چنانکه آثار نویسندگانی چون شهرنوش پارسیپور و منیرو روانیپور این دگرگونیها را به خوبی نشان میدهد. علاوهبراین، در مقایسهی کارهای پس از انقلاب سیمین دانشور با کارهای پیشین وی، تغییرات گفتمانی ادبی زنان را بهتر درک خواهیم کرد. برای مثال در «سووشون»، «خانه ادریسیها» و «کنیزو» جملات اعتراضآمیز زنان به وضع موجود کمتر از کاربرد آن در «عادت میکنیم»، «انگار گفته بودی لیلی» و «پرنده من» است.
نویسنده : دکتر علی سراج
درح خبر : 1394-06-04
بازدید : 8766