تب نمایشگاه کتاب
یادداشت شهلا لاهیجی؛ مدیر انتشارات روشنگران و مطالعات زنان
مطالعه کردن احتیاج به انگیزه دارد. انگیزه لازم در پژوهشگر و دانشجو وجود ندارد زیرا دانستن با رنج همراه است. پژوهشگر وقتی میبیند دانشی که به دست میآورد نهتنها سبب آرامش نمیشود بلکه بر رنجش اضافه میکند، انگیزه مطالعه کردن را از دست میدهد.
ازدحامی که این روزها در نمایشگاه مشاهده میشود یک تب ویژه این مواقع است. باید دید این ازدحام چه دستاوردی دارد و چقدر به کار میآید. این احتیاج به ارزیابی دارد. در سالهای گذشته من و چند نفر از همکاران بانیانی بودیم که میخواستیم حس دانستن در جامعه بالا برود اما، امسال حضور فعالی در نمایشگاه نداریم. ناشرانی که شرکت میکنند هدفشان بیشتر کسب درآمد است. البته با توجه به مشکلاتی که حوزه نشر دارد میتوان به آنها حق داد. وضع نشر چندان خوب نیست و اکثر ناشران با مشکل مواجه هستند. عادت به مطالعه کردن یک قصه است و اینکه چه کسانی مطالعه میکنند قصهای دیگر. از تیراژ کتابها میتوان فهمید مردم چقدر کتاب میخرند. تیراژهای دویست و پانصدتایی اصلا خوب نیست. این تیراژهای پایین جای تأسف و نگرانی دارند. در حوزه نشر فقط آمار نشر کتابهای درسی و آموزشی خوب است که نمی توان این نشر را در آمار کتابخوانی حساب کرد. در هیچ جای دنیا کتابهای درسی را در آمار مطالعه نمی آورند اما، در کشور ما مطالعه کتب درسی و دانشگاهی هم در سرانه مطالعه حساب میشود. آمار مطالعه برای کتابهای عمومی است و باید مطالعه این گونه کتابها را در سرانه مطالعه حساب کرد. کتابهای آموزشی در تیراژ بالا چاپ میشوند درحالی که کتابهای عمومی در تیراژ پایین چاپ میشوند که خود این مسئله بهخوبی سرانه پایین مطالعه در کشور ما را نشان میدهد. مطالعه کردن در اینترنت را هم میتوان در سرانه مطالعه حساب کرد بهویژه در مواردی که بعضی کتابها اجازه نشر یا نشر مجدد پیدا نمیکنند و به دلیل همین نسخه پیدیاف آنها در اینترنت برای علاقهمندان به آنها به اشتراک گذاشته میشود. منبع به دست آوردن اطلاعات فرقی نمیکند برای همین، مطالعه در اینترنت را هم میتوان در سرانه مطالعه به حساب آورد.
برای اینکه سرانه مطالعه در کشور بالا برود و بر تعداد افراد کتاب خوان اضافه شود، لازم است که یک سری اقدامات صورت گیرند. قبل از هر چیزی احتیاج به جلب اعتماد مردم است. جلب اعتماد مردم به این معنی است که مردم از اصالت کاری که به دستشان میرسد مطمئن باشند. به آنها ثابت شود که کتاب دارای محتوای غنی و خوبی است. باید کتابها را در سطح وسیع در کتابخانهها در دسترس مردم قرار داد. در کشور ما بسیاری از کتابها در کتابخانهها پیدا نمیشوند. چون تعداد کتابهای موجود در کتابخانهها کم است و بسیاری از کتابهایی که مردم احتیاج دارند در کتابخانهها وجودندارد از مراجعه به کتابخانهها کاسته شده است. از سوی دیگر لازم است که خانوادهها از کودکی فرزندانشان را به مطالعه کردن عادت دهند. در بسیاری از کشورهای غربی فرزندانشان را از کودکی و حتی از سنین قبل از مدرسه با کتاب آشنا میکنند. آنها فرزندانشان را به نمایشگاهها میبرند تا کتابها را لمس کنند و آنها را ورق بزنند. با انجام این کارها تلاش میکنند از سنین پایین فرزندانشان را با کتابها آشنا کنند و روحیه مطالعه کردن را در آنها رشد دهند. از کودکی برای فرزندان خود کتاب میخوانند و از همان کودکی برای آنها کتابهای غیردرسی میخرند درحالی که در کشور ما این دیدگاه اشتباه بین برخی والدین وجود دارد که بچهها اگر وقت خود را به کتابهای غیردرسی اختصاص بدهند از درسشان عقب میمانند.
از سوی دیگر، در سیاستگذاری هم لازم است که آموزش دادن به افراد برای تشویق آنها به مطالعه وجود داشته باشد. از موانعی هم که سر راه نشر وجود دارد کاسته شود تا با ارتقای سطح محتوا بتوان افراد را به مطالعه بیشتر تشویق کرد. محتوای کتابهایی که عرضه میشوند در بالابردن میل افراد به مطالعه کردن تأثیر دارند ولی اینکه افراد مطالعه را کنار بگذارند بهدلیل اینکه کتابها محتوا ندارند یک بهانهجویی بیش نیست. برخی از مردم دنبال بهانه برای نخواندن هستند. گسترش تلویزیون، فضاهای مجازی اینترنتی و شبکههای موبایلی نمی تواند در جامعه ای که عادت به مطالعه دارد از سرانه مطالعه بکاهد. در بعضی از کشورهای غربی بیش از هزار کانال با محتواهای مختلف وجود دارد ولی هیچکدام از این عوامل باعث نشده اند که از سرانه مطالعه در این کشورها کاسته شود. اینکه دلیل عدم مطالعه در جامعه را گسترش این شبکهها بدانیم فقط بهانهجویی است؛ بهانههایی که برای توجیه عدم علاقه مردم به مطالعه به کار میروند. باید اعتماد لازم را در مردم ایجاد کرد تا آنها به مطالعه کردن تشویق شوند.
درح خبر : 1394-02-22
بازدید : 7759